Doelen van spel onderwijs

 

Spel biedt zoveel ontwikkelingskansen dat het een erg belangrijk onderdeel vormt van de bewegingsopvoeding. Leerkrachten maken er dan ook veel gebruik van tijdens hun lessen, dit om gestelde doelen in de les te kunnen realiseren.

Soms heeft men het doel de motorische competentie te verbeteren of ontwikkelen. In een andere situatie past  men spel toe om de sociale vaardigheden van de leerlingen te stimuleren, in nog andere gevallen wordt het strategisch denken en handelen voorop gesteld of kiest men spel als leermiddel om leerlingen zelfstandiger te maken bij het deelnemen aan bewegingssituaties of spelsituaties. De leerlingen moeten spelproblemen oplossen met en zonder hulp van de leerkracht.

 

"Goed spelonderwijs verondersteld dat motorische, cognitieve en sociale leerervaringen in samenhang plaatsvinden, Dit betekent dat de spelkeuze en de aanpak van de leerkracht hierop afgestemd moet worden, om dat te realiseren creëert de lesgever een krachtige leeromgeving, dit kan door spel en leer omgevingen te gebruiken die voor de leerlingen plezierig en uitdagend zijn, Ook moeten de gekozen vormen goed aansluiten bij het ontwikkelingsniveau van de doelgroep. Het is ook noodzakelijk om de leerlingen actief te betrekken bij hun eigen leerproces, waarbij ze uiteindelijk zelf regulerend kunnen optreden'' (Leysen, 2008, p. 23)

 

''Naast veel oefening is het ook belangrijk dat de leerlingen veelzijdige spelervaringen opdoen. Dat betekend dat men een ruim aanbod krijgt van verschillende spelvormen uit verschillende categorieën. Hierdoor kunnen de leerlingen kennis maken en ervaring opdoen met verschillende spelideeën en fundamentele spelprincipes die voorkomen in deze concepten. Een veelzijdig aanbod zorgt voor de nodige flexibiliteit bij het oplossen van verschillende spelproblemen. Bovendien is de kans op transfer binnen spelen uit dezelfde spelcategorie groter''(Leysen, 2008, p.24)

 

Het tot stand komen van een spelvorm

Een bepaalde spelvorm komt natuurlijk niet uit de lucht vallen. Hier gaat flink wat denk werk aan vooraf waarbij er vragen worden gesteld die de functie van het spel en de doelstelling die bereikt moet worden verduidelijken.

Een spelvorm die men als kern van de les toepast is natuurlijk compleet anders dan de spelvorm die als opwarming wordt gebruikt. Bij het laatste voorbeeld is eenvoud en simpliciteit vaak een must. De leerlingen moeten snel aan het werk zijn en door vaak al beperkte tijd voor de les lichamelijke opvoeding moet de opwarming zo kort en efficiënt mogelijk zijn. Ook moet het spel leuk zijn, dit is een vereisten omdat de leerlingen natuurlijk geprikkeld moeten worden voor de kern.

 

 De verschillende aspecten van een spelvorm

Om een spelvorm duidelijk in beeld te brengen, zullen we deze moeten ontleden in de verschillende aspecten die de spelvorm maken wat het is. De belangrijkste hoofdaspecten van een spelvorm zijn: spelidee, spelregels, scoren, opbouw, intensiteit, samenwerking, tactiek, speelveld, materiaal, probleem en oplossingen.

 

Spelidee

Het spelidee is een beknopte beschrijving van het betreffende spel. Hier staat beschreven wat het hoofddoel is van het spel en hoe dit doel bereikt moet worden. Bijvoorbeeld het spelidee bij basketbal luidt als volgt: Met een basketbal door middel van dribbelen, passen en overspelen in de buurt komen van de basket van de tegenstander en een doelpoging ondernemen. Het team dat op het einde de meeste punten heeft gescoord is het winnende team. Het spelidee wordt meestal voorafgaand aan de specifieke spelregels benoemd om de kern van de spelopdracht meteen duidelijk te maken

 

Spelregels

De uitleg van spelregels volgens Leysen (2008, p.17)

De spelregels maken het spel. Deze moeten duidelijk benoemd worden vooraleer het spel start. Als dit niet gebeurt kan dit voor verwarring zorgen en kan het spel niet verder gespeeld worden voordat de spelregels duidelijk zijn. Spelen met veel spelregels zorgt ervoor dat het spel ingewikkelder wordt. En de toevoeging van een regel veranderd vaak al veel aan het spel.

Ten aanzien van de regels is het zinvol een verdeling te maken in:

- Regels ten opzichte van de medespeler

- Regels ten opzichte van het materiaal

- Regels ten opzichte van de ruimte

Soms zijn bepaalde regels niet perse noodzakelijk voor een goed verloop van het spel. Bijvoorbeeld: Zijn regels met betrekking tot de zijlijnen echt van belang, of mag er ook via de zijmuren gespeeld worden?

Het spelen met weinig regels werkt vaak sneller en kan verrassender zijn.

 

Regels ten opzichte van de medespeler

Dit zijn alle regels die te maken hebben met je medespelers. Bijvoorbeeld: Is contact met de tegenstander toegestaan of niet? is het blokken van een aanvallende speler een overtreding of niet? deze regels zijn natuurlijk voor iedere tak van sport weer anders, maar moeten wel zeker meegenomen worden in het spelen van een opwarmingsspel.

 

Regels ten opzichte van het materiaal

Dit zijn alle regels die te maken hebben met het materiaal en het gebruik van het materiaal in het spel bijvoorbeeld: Bij basketbal mogen we maar 2 stappen zetten met de bal in de handen zonder te dribbelen. Bij voetbal mag je de bal niet raken met je handen, tenzij je keeper bent.

Scoren

Bij een spelvorm kan het scoren van punten of het bereiken van een bepaald doel natuurlijk niet ontbreken. De manier waarop dit gebeurt staat beschreven in het spelidee. Het voor ogen hebben van een doel en/of de mogelijkheid hebben om punten te scoren zorgt meestal voor het verhogen van de motivatie van de leerlingen.

Opbouw

Het is niet logisch om meteen aan een ingewikkeld spel te beginnen met veel regels restricties. Het is logischer om een spel op te starten met beperkte regels en relatief eenvoudig spelidee. Als de leerlingen dan de basis onder de knie hebben zijn nieuwe spelregels en uitbreidingen makkelijker toe te passen en zal deze overgang soepeler verlopen.

 

Hoe spelvormen op te bouwen of te vereenvoudigen

 

De volgende voorbeelden zijn erop gericht om de nadruk te leggen op het spelidee en iedereen op zijn eigen niveau te laten presteren. Dit zijn allemaal voorbeelden waardoor een spel kan worden vereenvoudigd. Natuurlijk kunnen we per groep ervoor kiezen om het spel moeilijker of makkelijker te maken.

 

Verschillende manieren waarop een spel kan worden vereenvoudigd volgens Leysen (2008, p. 25):

 

• Door de aantal spelers van een ploeg te beperken of het spel in meerdere kleine groepen verdeeld over het veld te laten spelen verhoogt men het leerrendement. De deelnemers krijgen op deze manier meer overzicht op de speelruimte en er komt meer tijd en ruimte om te leren, ook worden alle spelers op deze manier meer betrokken bij het spel. Ook neemt de actieve leertijd toe bij het spelen in kleine groepen. Leerlingen laten zelf ook vaak weten dat het veel leuker is om in kleinere groepen te spelen.
• Door de bewegingsrestricties, terreinvoorschriften en tijdslimieten op het niveau van de leerlingen te brengen, bijvoorbeeld door vragen te stellen als: Hoe mogen de leerlingen zich verplaatsen? Hoe lang hebben ze tijd om te scoren? Hoe snel moeten ze overspelen? Ook bijvoorbeeld de grootte van de doelen en de hoeveelheid doelen kunnen bepalend zijn voor een succesvolle deelname aan het spel.
• Door een meerderheidssituatie te creëren wordt de druk op de aanvallers verminderd en krijgen de spelers meer ruimte om te spelen. Vaak vinden de aanvallers het moeilijk om de bal in hun bezit te houden als de druk te groot is vanuit de verdedigers. Een andere manier om dit te voorkomen is om neutrale spelers aan de zijkant van het veld te plaatsen waardoor de aanvallers meer aanspeelmogelijkheden hebben.
• Door het aantal rollen per speler te verminderen, spelers met weinig speelervaring hebben vaak moeilijkheden met zich te concentreren om meerdere acties. Er kan gekozen worden om leerlingen met een aanvallende rol een aantal keren aan laten vallen, in plaats van meteen van aanval naar verdediging om te schakelen. Er kan gekozen worden voor een spel waarbij tikken en verlossen ruimtelijk van elkaar gescheiden worden, bijvoorbeeld: verlossen aan de zijkant van het speelveld, of nog gemakkelijker zonder verlossen door een nevenactiviteit te doen buiten het speelveld.
• Door het spelmateriaal te vereenvoudigen waardoor basistechnieken met meer succes kunnen worden uitgevoerd. Bijvoorbeeld het kiezen van een bal die gemakkelijk gehanteerd kan worden, of bijvoorbeeld het gebruik van sticks met platte kanten zodat de backhand en de forehand makkelijk toegepast kunnen worden. Ook kunnen we het slaghout bij slagspelen aanpassen op het niveau van de leerling zodat men slagzekerheid heeft en het spel over het algemeen vlotter zal verlopen.

 

Spelvormen die worden toegepast tijdens de opwarming moeten eigenlijk zo eenvoudig en efficiënt mogelijk zijn. Dit zodat de leerlingen snel in beweging zijn en iedereen voldoende wordt opgewarmd.

Een heel belangrijk punt voor de opwarming is ook de organisatie, deze moet snel kunnen worden veranderd.  In een ideale situatie is de organisatie tijdens de opwarming en de kern bijna of geheel hetzelfde.